1. არქიმანდრიტმა რაფაელმა (კარელინი), წმინდა მამათა სწავლებაზე დაყრდნობით, არაერთი ნაშრომი მიუძღვნა მართლმადიდებელი ეკლესიისთვის გამომსყიდველი მსხვერპლის მნიშვნელობას. მისი აზრით, საკითხს მართლმადიდებლურ ღვთისმეტყველებაში (ქრისტოლოგიაში, ეკლესიოლოგიასა და სოტერეოლოგიაში) ცენტრალური ადგილი უკავია. გამოსყიდვის დოგმატი მრავალი კონფესიისთვის გადაულახავ დილემად იქცა. როგორც ჩანს, ის მართლმადიდებელი ეკლესიის ზოგიერთი თეოლოგისთვისაც არის დამაბრკოლებელი. დაბრკოლებულნი შეგვიძლია ორ კატეგორიად დავყოთ: 1) ლიბერალი თეოლოგები (ა. ოსიპოვი, რაკოვი და სხვა), რომლებიც ამბობენ, რომ „ღმერთმა სიტყვამ ნებაყოფლობით მიიღო ეს ჩვენი პირველქმნილი ცოდვით დაზიანებული ბუნება", რომ „ქრისტემ თავისი ბუნება მიწიერი ცხოვრების დროს სრულყო" და მისთ.

   2) მეორე კატეგორიის თეოლოგები ამბობენ, რომ მაცხოვარმა მიიღო ადამის დაცემის შემდგომი კაცობრივი სხეული, და პრინციპულად უარყოფენ არქიმანდრიტ რაფაელის (კარელინი) სწავლებას, რომ ქრისტემ მიიღო ცოდვით დაცემამდელი^[1] ადამის ბუნება.

   პირველი კატეგორიის თეოლოგების საღვთისმეტყველო მიმართულება აშკარად აცდენილია მართლმადიდებლურ სწავლებას. სულ სხვა ვითარებაა მეორე კატეგორიის თეოლოგებთან.

   საქმე ისაა, რომ წმინდა მამათა სწავლებაში ზემოხსენებულ ორივე მოსაზრებას (მაცხოვარმა მიიღო ადამის ცოდვით დაცემამდელი თუ დაცემის შემდგომი კაცობრივი სხეული) გააჩნია საღვთისმეტყველო დასაყრდენი. მაგრამ მეორე კატეგორიის თეოლოგებს რატომღაც არ სურთ ამის აღიარება და არქიმანდრიტ რაფაელის სიტყვები: „ქრისტემ მიიღო სხეული ადამისა ცოდვით დაცემამდე", პორტალ „თეოლოგია"^[2]-ს დაუნდობელი კრიტიკის ობიექტი გახდა. არაკორექტული მხილება („გაუკუღმართებული ბილწსიტყვაობა", „ჯიქურ განაჩინებს", „პირწავარდნილი ქადაგება მონოფიზიტური აფთარატოდოკეტიზმისა" და მისთ.) არქიმანდრიტის მიერ წმ. იოანე დამასკელის სიტყვების განმარტებას მოჰყვა, სახელდობრ ამ ამონარიდისას: „მან (ქრისტემ) მიიღო მთელი ადამიანი და ყველაფერი, რაც თვისობრივია ადამიანისათვის, გარდა ცოდვისა" (წმ. იოანე დამასკელი). ადამიანისთვის თვისობრივია ის, რაც ჩადო მასში უფალმა. ამიტომ, ქრისტემ მიიღო ხორცი ადამისა ცოდვით დაცემამდელი, ხორცი გამოძერწილი ღვთის, როგორც მოქანდაკის მიერ წმინდა მიწიდან, რაც ჯერ კიდევ არ იყო შერყვნილი ცოდვით".^[3]

   ამ მოსაზრების კრიტიკას (არქიმანდრიტ რაფაელის მოუხსენიებლად, თუმც ამონარიდის ზუსტი ციტირებით) ვაწყდებით აკადემიის მიერ ახლახან გამოცემული, სამეცნიერო - საღვთისმეტყველო შრომების მე-7 ტომში. (რედ. ე. ჭელიძე). ჩვენი ამოცანაა გამოვიკვლიოთ:

   1) რამდენად შეესაბამება წმინდა მამათა სწავლებას მოსაზრება: „ქრისტემ მიიღო ადამის ბუნება ცოდვით დაცემამდელი". 2) რამდენად სამართლიანია აფთარტოდოკეტიზმში ბრალდება აღნიშნული მოსაზრებისა.

   აქვე დავძენთ, წინამდებარე წერილის მიზანი არაა აღნიშნული საღვთისმეტყველო საკითხის (გამომსყიდველი მსხვერპლის რაობის), ყოველმხრივი მიმოხილვა, არც უცდომელად საღვთისმეტყველო აზრის (ტერმინების) გადმოცემის პრეტენზია გაგვაჩნია. (შეცდომის შემთხვევაში დიდი სიამოვნებით მივიღებთ რჩევას, და შენდობასაც ვითხოვთ). ჩვენი მიზანია კონკრეტული ცრუბრალების გაბათილება, რამაც (ცრუ ბრალდებამ) სერიოზული შეშფოთება გამოიწვია მრავალ მართლმადიდებელ მოძღვარსა თუ ერისკაცში.

   2. ვიდრე ბრალდების გაბათილებას შევუდგებოდეთ, შემოგთავაზებთ ამონარიდებს არქიმანდრიტ რაფაელის სხვადასხვა წერილებიდან, სადაც პატივცემული მოძღვარი აღნიშნულ საკითხს განიხილავს.

   შეკითხვაზე, ადამის დაცემამდელი თუ დაცემის შემდგომი ხორცი მიიღო უფალმა, არქიმანდრიტი უპასუხებს:

   „... ცოდვისაგან უნდა განვასხვავოთ მისი შედეგი, რომლებსაც ზოგჯერ უცოდველი ვნებები ეწოდება. აქ ვნებაში ხრწნადობა და მოკვდავება მოიაზრება. ზოგიერთი ღვთისმეტყველი კი სხეულის სისუსტეებს: უძლურებას, დაღლილობას, ძილის მოთხოვნასა და სხვ. უმატებს.

   უფალი ქალწულ მარიამისაგან ქმნის ქრისტე მაცხოვრის კაცობრივ ხორცს, რომელშიც არ არის ადამის ცოდვა. მაგრამ ძე ღვთისა ნებაყოფლობით იღებს თავის ხორცში ადამის ცოდვის უცოდველ შედეგებს, ხრწნადობასა და მოკვდავებას. გამოსყიდვა იმაში მდგომარეობს, რომ უდანაშაულო ივნო ცოდვილთათვის, ნებაყოფლობით მიიღო სასჯელი შეუცოდავად, თავის ბუნებაში არ გააჩნია ის (ცოდვა). გამოხსნა და მსხვერპლი იმაში მდგომარეობს, რომ ის ჯვარზე ჩვენ ჩაგვენაცვლა (თავისი სისხლით მოგვბანა ჩვენი ცოდვები)"...^[4] დოკეტიზმის შესახებ არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი) წერს: „ჯერ კიდევ მოციქულების პერიოდში ქრისტიანებს შორის გამოჩნდნენ ერეტიკოსები - დოკეტები, რომლებიც ასწავლიდნენ, რომ ქრისტე დედამიწაზე მოჩვენებითად, ერთგვარი ეთერული სხეულით მოვიდა. ეს ერესი უარყოფდა გამოსყიდვის დოგმატს. თუ ქრისტემ არ მიიღო კაცობრივი სხეული, მაშინ მისი ვნება მოჩვენებითია, შედეგად, გამოხსნაც მოჩვენებითია და თავად გოლგოთაც სცენად გადაიქცევა, სადაც ილუზიონისტის როლს თავად ძე ღვთისა ასრულებს. ეს ერეტიკული სწავლება „ღვთაებრივ სიცრუეზე" („о Божественном обмане") იმდენად მკრეხელური და წარმწყმედელია, რომ იოანე მოციქულმა ქრისტიანებს დოკეტიზმის მქადაგებელთა საკუთარ სახლში შეშვება და მისალმებაც კი აუკრძალა".^[5]

   3. თავიდანვე უნდა ითქვას, რომ ადამის დაცემამდელი მდგომარეობის შესახებ თითქმის არაფერი ვიცით. წმ. წერილში ერთობ მწირი ცნობები მოიპოვება. აქედან გამომდინარე, წმინდა მამების მიერ საკითხი, თუ როგორი სხეული მიიღო ქრისტემ - ადამის დაცემამდელი (უხრწნელი, უკვდავი) თუ დაცემის შემდგომი (ხრწნადი, მოკვდავი), ასეთი ფორმულირებით არასდროს განხილულა. საკითხი ამგვარად აფთარტოდოკეტებმა დააყენეს. თავად წმინდა მამები მას სხვაგვარი რაკურსით განიხილავდნენ და ამბობდნენ, რომ ადამი არ იყო არც აუცილებლად მოკვდავი და არც აუცილებლად უკვდავი.

   წმ. თეოფილე ანტიოქიელი ამბობს: „ის (ადამი) ბუნებით შექმნილია მოკვდავიც და უკვდავიც, ვინაიდან ღმერთს რომ ის იმთავითვე უკვდავი შეექმნა, მაშინ ღმერთად ჰყოფდა მას; თუკი პირიქით, მოკვდავად შექმნიდა, მაშინ მისი სიკვდილის მიზეზი თავად იქნებოდა. ამრიგად, მან (ღმერთმა) ის მოკვდავიც და უკვდავიც შექმნა, მაგრამ ერთისაც და მეორის შესაძლებლობებით".^[6] წმ. იოანე დამასკელი დასძენს, რომ მაცხოვრის სხეული აღდგომამდე იყო ხრწნადი (ვით უყვედრელი ვნებების ნებაყოფლობით მიმღები) (тленный), მაგრამ მადლით განუხრწნელი (неистленный) - ამაში მდგომარეობდა ძირითადი პასუხი აფთარტოდოკეტებისადმი (ვადიმ ლეონოვი. თეოლოგი (Бог во плоти).

   აქედან გამომდინარე ირკვევა, რომ ადამის უხრწნელება თუ უკვდავება არ იყო აბსოლუტური. ვინაიდან ისინი არა ბუნებას, არამედ მადლს მიეკუთვნებოდა. პირველქმნილი ადამის უხრწნელად და უკვდავად დარჩენა არ იყო აპრიორი წინასწარგანსაზღვრული. ამიტომ ხრწნადობისა და მოკვდავობის, ისევე როგორც უხრწნელება და უკვდავება დამოკიდებული იყო ადამის თავისუფალ ნებაზე. ჩვენი აზრით, ოპონენტების მთავარი ცდომილება (გაცნობიერებულად თუ გაუცნობიერებლად) ისაა, რომ მართებულად ვერ აღიქვამენ ადამის ცოდვის არსს, (იყო უხრწნელი და გახდა ხრწნადი), არამედ მცნების გარდასვლაშიმადლის დაკარგვაშია. აქედან გამომდინარე, წმინდა მამები ამ საკითხს სხვადასხვა კუთხით განიხილავდნენ:

   1) ქრისტემ მიიღო ცოდვით დაცემამდელი სხეული (კაცება) იმ გაგებით, რომ მან მიიღო ადამიანისეული უცოდველი, ცოდვისგან თავისუფალი კაცება.

   2) ქრისტემ მიიღო ადამის ცოდვით დაცემის შემდგომი ბუნება, მაგრამ პირველქმნილი ცოდვის გარეშე.

   არსებითად, ორივე შემთხვევაში ძირითადი აქცენტი ადამის მიერ მადლის დაკარგვაზე კეთდებოდა. ე.ი. ცოდვით დაცემამდე, ვიდრე ადამი იმყოფებოდა ღვთის სიახლოვეს, ადამი იყო უკვდავი და ეს იყო მისი ბუნებრივი მდგომარეობა. მაგრამ როგორც კი შესცოდა, სასჯელი ეწია მას და მოკვდავი გახდა. ამიტომ ქრისტემ ნებაყოფლობით იტვირთა უყვედრელი ვნებები და არა თავად ცოდვა, რათა დაცემული ადამიანი გამოესყიდა ცოდვის მონობისაგან.

   ზოგიერთ თეოლოგს აბრკოლებს აზრი: როგორ შეიძლება ხრწნადობა და მოკვდავობა მაცხოვარში ერთდროულად იყოს ბუნებრივიც და ნებაყოფლობითიც? ცხადია, მაცხოვრის კაცობრივი ბუნებისთვის სრულიად უცხოა ცოდვა და მანკიერება, მაგრამ წმინდა მამები ამ ორივე თვისებაზე საუბრობენ: 1) ბუნებრივი: „ის (ქრისტე) იღლებოდა, სწყუროდა, სტკიოდა, ტიროდა და იყო ბრძოლაში სხეულის ბუნებრივი კანონის თანახმად"^[7]; 2) ნებაყოფლობითი: „საკუთარი ბუნების თანახმად, ნებაყოფლობით ინება ტანჯვა და ამგვარად მოქმედებდა მკვდრეთით აღდგომამდე".^[8] ამ თვისებათა მოჩვენებითი წინააღმდეგობა, ვ. ლეონოვის (თეოლოგი) აზრით, გამოწვეულია ჩვენი პირადი ცხოვრების გამოცდილებით (განცდით) - ჩვენი ცოდვისმიერი სხეულის ხრწნისა და სიკვდილის გარდუვალობით. ჩვენ გვიჭირს იმის წარმოდგენა, რას ნიშნავს იყო თავისუფალი სიკვდილისა და ხრწნილებისაგან, და როგორ შეიძლება მათი ნებაყოფლობით მიღება. უფლის მიმართ გვიძნელდება ამის გააზრება. დაცემული ბუნების კანონები გადაულახავი გვეჩვენება და ეს ილუზიური გადაულახაობა ხელს გვიშლის გავიაზროთ მაცხოვრის კაცობრივი ბუნების სრულყოფილება და სიდიადე. წმინდა მამებისთვის უფლის ხორცის (ხრწნადობა და მოკვდავობა) ერთდროული ბუნებრიობა და ნებაყოფლობა, იყო უცხადესი ფაქტი, რომელიც სხვადასხვა კუთხით განიხილებოდა.^[9]

   4. არქიმანდრიტის სწავლება, რომ ქრისტემ მიიღო ადამის ცოდვით დაცემამდელი ბუნება, არანაირი აფთარტოდოკეტიზმი არაა, არამედ უცხადესი მამებისეული სწავლებაა. ამას თავად წმინდა მამები გვატყობინებენ:

   წმინდა ათანასე დიდმა არაერთხელ გამოთქვა აზრი, რომ „მაცხოვარმა ხორცში იცხოვრა დედამიწაზე და ის (ხორცი) ცოდვისათვის მიუწვდომელად წარმოაჩინა, რომელიც ადამს შექმნისთანავე უცოდველი ჰქონდა".^[10]; რომ „კაცობრივი იერსახე პირველი ქმნილებიდან დაიდგინა ხატად"; რომ „პირველი ადამის ხილული სხეული მიიღო".^[11] წმ. ბასილი დიდი მაცხოვრის უცოდველ მდგომარეობაზე საუბრისას ნიმუშად ადამის პირველქმნილ ბუნებაზე მიუთითებდა: „ადამის ცოდვამდელი მდგომარეობა იყო ახლოს მაცხოვრის აღწერილ მდგომარეობასთან... უფალი ადამის ჯერ კიდევ უდანაშაულო და დაუზიანებელ მდგომარეობას მიემსგავსა".^[12] ცხადია, არც ჩვენ ვსაუბრობთ მაცხოვრისა და ადამის კაცობრივი ბუნების აბსოლუტურ იდენტურობაზე, არამედ მსგავსებაზე.

   წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველი ამბობს, რომ „ქრისტემ მიიღო თავდაპირველადვე თავისუფალი ადამი, რომელიც ჯერ არ იყო მოცული ცოდვით... არ უგემია ნაყოფი და სიკვდილი".^[13] „Воспринял того Адама, первоначально свободного, который не облекся еще грехом".

   წმ. იოანე ოქროპირი: „ქრისტემ ქალწულის მუცლისაგან მიიღო წმინდა, უვნებო სხეული, იმგვარი, რომელიც ყოველგვარი ცოდვისათვის მიუწვდომელი გახლდათ, და აღადგინა საკუთარი ქმნილება".^[14]

   „Христос воспринял от девического чрева плоть чистую, святую, непорочную никакому упреку, и восстановил собственное создание".

   ღირსი ეფრემ ასური გვასწავლის: „რადგან ადამის სხეული შეიქმნა მანამდე, ვიდრე მოხდებოდა მასში რღვევა, ამიტომ ქრისტესაც არ მიუღია რღვევა, რომელიც მოგვიანებით მიიღო ადამმა. ვინაიდან, ეს იყო ჯანსაღი ბუნებისადმი ერთგვარი ნამატი. ამრიგად, მაცხოვარმა მიიღო ის ჯანსაღი ბუნება, რომლის სიჯანსაღე მოიწყლა, რათა ადამიანი ქრისტეს ჯანსაღი ბუნების მეშვეობით დაებრუნებინა ბუნების პირვანდელ სიჯანსაღემდე".^[15]

   „Поскольку тело Адама создано было ранее, чем явились в нем расстроиства, посему и Христос не принял расстроиства, которые позднее получил Адам. Так как они были некоторым придатуом немощности к здравой природе. Итак, Господь здравою принял ту природу, здравность которой погибла, дабы человек через здравую природу Господа возвратил себе здравность первобытной своей природы".

   წმ. ლეონ დიდის სწავლება განსაკუთრებულ ყურადღებას იმსახურებს, ვინაიდან მან მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა ქალკედონის დოგმატის ჩამოყალიბების პროცესში:

   „ის (ქრისტე) კაცობრივი უძლურების თანაზიარი გახდა, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ ჩვენი ცოდვების თანაზიარი შეიქნა. მან ხატი მონისა ცოდვის გარეშე მიიღო".^[16]

   „Он сделался причастником человеческих немощей, но отсюда не следуем, что сделался участником и наших грехов. Он воспринял образ раба без скверны греха".

   წმ. მაქსიმე აღმსარებელიც უცხადესად ამბობს: „ეს კაცება (იესო ქრისტესი) ფლობდა უკვდავებასა და უხრწნელებას ადამის ბუნებისა ცოდვით დაცემამდე, მაგრამ ქრისტემ ნებაყოფლობით დაუქვემდებარა ის ჩვენი ბუნების პირობებს".^[17]

   „Это человечество (Иисуса Христа) обладало бессмертием и нетленностью природы Адама до грехоподения, но Христос добровольно подчинил его условиям нашей природы".

   წმ. მაქსიმე ასევე ასწავლიდა, რომ მაცხოვრის კაცობრივი ბუნება იყო სრულყოფილი და დაუზიანებელი და ამ ნიშნით შესატყვისი პირველქმნილი ადამისა:

   „ყოველივეს საწყისი სიტყვა-ღმერთი ყველაფრით ჩვენი მსგავსია, გარდა ცოდვისა. უქცეველად (непреложно) შემოსილი ჩვენი ბუნებით, შედგა რა სრულყოფილ ადამიანად, თავის თავში ატარებდა პირველ ადამს, რომელიც ვლინდებოდა მასში როგორც წარმომავლობითი, ისე შობითი ხატებით".^[18]

   „Богоначальное Слово, во всем подобное нам, кроме греха, непреложно облекщееся в наше естество и ставшее совершенным человеком, имело в себе первого Адама, который проявлялся в нем как по образу происхожения, так и по образу рождения". აღნიშნული მოსაზრება წმინდა მაქსიმე აღმსარებელისა ყველაზე მეტად ჰფენს ნათელს ჩვენ მიერ განხილულ საკითხს. წმინდანი უცხადესად ამბობს, რომ ქრისტე „თავის თავში ატარებდა პირველ ადამს", მაგრამ გამოვლინება სხვადასხვაგვარი გახლდათ:

   1) წარმომავლობითი და 2) შობითი ხატებით (образом).

   წმ. იოანე დამასკელიც მკაფიოდ ამბობს: „შენ მეუფეო (благоутробному) მოწყალებით მიიღე სრული, ადამი თავისუფალი დაცემისა და ცოდვისაგან".^[19]

   „Ты Владыка, по благоутробному милосердию твоему воспринел всего Адама, свободного до падения от греха".

   წმ. გრიგოლ პალამა განგვიმარტავს, რატომ მიიღო ქრისტემ კაცობრივი ბუნება და რამდენად უცხოა მისთვის ცოდვა: „ამიტომ ღმერთმა მიიღო კაცობრივი ბუნება, რათა დაგვანახოს რამდენად ცოდვის არმქონე და წმინდაა ის, რამეთუ შესაძლებელი გახდა შეეერთებინა იგი საკუთარ ჰიპოსტასში".^[20]

   „Посему Бог воспринял человеческое естество, чтобы показать, до какой степени оно вне греха и насколько чисто, что было возможно соеденить его с Собою по ипостаси". ღირსი სვიმონ ახალი ღვთისმეტყველი:

   „ამრიგად, ღმერთმა, ინება რა ჰყოლოდა ასეთი ადამიანი, როგორიც თავიდანვე შექმნა ადამი, ბოლო ჟამს გაგზავნა დედამიწაზე ძე ღვთისა მხოლოდშობილი. ის, მოსული, განხორციელდა, მიიღო სრულყოფილი კაცება".^[21]

   „Итак, Бог, желая иметь такого человека, каким в начале создал Адама, послал в последнее время на землю Сына Своего единородного, и Он, пришедши воплотился, восприняв совершенное человечество…".

   როგორც ვხედავთ, მრავალი წმინდა მამა ამბობს, რომ: ქრისტემ მიიღო: „პირველქმნილებიდან დადგენილი ხატება" (წმ. ათანასე დიდი); „უფალი ადამის ჯერ კიდევ უდანაშაულო და დაუზიანებელ მდგომარეობას მიემსგავსა" (წმ. ბასილი დიდი); „მიიღო ის ჯანსაღი ბუნება, რომლის სიჯანსაღე მოიწყლა" (წმ. ეფრემ ასური); „თავის თავში ატარებდა პირველ ადამს" (წმ. მაქსიმე აღმსარებელი); „სრული ადამი თავისუფალი დაცემისა და ცოდვისაგან" (წმ. იოანე დამასკელი); „როგორიც თავიდანვე შექმნა ადამი" (წმ. სვიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი).

   5. იესო ქრისტეს კაცობრივი ბუნება ფლობდა უკვდავებასა და უხრწნელებას, როგორც ეს ცოდვამდელი ადამისთვის იყო დამახასიათებელი მადლის ძალით, მაგრამ მაცხოვარმა ნებაყოფლობით დაიქვემდებარა ჩვენი (სასჯელით განპირობებული) დაცემული ბუნება, ე.ი. ნებაყოფლობით იტვირთა ე.წ. უყვედრელი ვნებები: ხრწნადობა, მოკვდავობა, სხეულის სხვადასხვა უძლურებები... და არა საკუთრივ პირველქმნილი ცოდვა. აქვე უნდა ითქვას: წმ. იოანე დამასკელი და სხვა წმ. მამებიც ორი სახის ხრწნადობასა და მოკვდავობაზე საუბრობენ. პირველი - უყვედრელი ვნებები, შეგნებულად ჩადენილი ცოდვებისაგან განსხვავებით, არ არის დამოკიდებული ადამიანზე. არსებითად ეს არ არის ცოდვა, არამედ ცოდვის შედეგია, რაც ნებაყოფლობით იტვირთა მაცხოვარმა, მათ შორის სიკვდილიც. მეორე მნიშვნელობით დამასკელი ხრწნადობაში „დაღუპვას", „გახრწნას" მოიაზრებს - სხეულის სიკვდილისშემდგომ მდგომარეობას. ამრიგად, ხრწნადობისა და სიკვდილის პირველი მნიშვნელობით, ვით უყვედრელი ვნებები, მაცხოვრის სხეული იყო ხრწნადი, ე.ი. ექვემდებარებოდა ამ უყვედრელ ვნებებსა და სიკვდილს. გახრწნას კი, ცხადია, მაცხოვრის ღმერთკაცობრივი სხეული ვერ დაექვემდებარებოდა. თავად წმინდა მამებს მოვუსმინოთ.

   წმ. ათანასე დიდი ბრძანებს: „ღმერთმა არა მხოლოდ შეგვქმნა არაფრისაგან, არამედ სიტყვა-ღმერთის მადლით ღმერთში ცხოვრებაც მოგვანიჭა, მაგრამ ადამიანები განეშორნენ მარადიულს და ეშმაკის რჩევით ხრწნადისკენ მიიდრიკნენ, საკუთარი თავისთვის გახდნენ სიკვდილში ხრწნადობის მიზეზნი, იმიტომ რომ, როგორც ითქვა ზემოთ, ბუნებით იყვნენ ხრწნადნი, მაგრამ ბუნებით დამახასიათებელს მადლით განერიდებოდნენ, ვით სიტყვის (ღმერთის) თანაზიარნი, თუკი დარჩებოდნენ სათნონი, ვერ შეეხებოდათ ბუნებრივი ხრწნადობა".^[22] „Бог не только сотворил нас из ничего, но по благодати Слова, даровал нам и жизнь по Богу. Но люди, уклонившись от вечного, и по совету диавола обратившись тления и смерти, потому что, как сказано выше по природе, они были тленны, но свойственного им по природе избегли бы по благодати, как причастники Слова, если бы пребыли добрыми, по причине соприсущего им Слова, не приблизилось бы к ним естественное тление".

   სწორედ რომ ადამის მიერ მადლის დაკარგვაში უნდა ვეძებოთ დაცემის არსი, ვინაიდან „ბუნებით ხრწნადობას მადლით განერიდებოდნენ". ამასთან, წმ. ათანასეს აზრით, მაცხოვრის მიერ მიღებული სრულყოფილი კაცობრივი ბუნება არ გამორიცხავს მოკვდავობისა და ხრწნადობის ნებაყოფლობით მიღებას, ვინაიდან ეს თვისებები როგორც შესაძლებლობა იმთავითვე არსებობდა ადამში:

   „ადამიანი, ვით არაფრისაგან შექმნილი, ბუნებით მოკვდავია, მაგრამ შემოქმედთან მსგავსების გამო, საკუთარი გონების ღმერთისკენ სწრაფვის შენარჩუნებით, შეძლებდა თავის თავში ბუნებრივი ხრწნადობის შენელებას და იქნებოდა უხრწნელი".^[23] „Человек, как сотворенный из ничего, по природе смертен, но, по причине подобия сущему, если бы сохранил оное устремление к нему ума своего, мог замедлить в себе естественное тление и пребыл бы нетленным".

   ცხადია, მოკვდავობა და ხრწნადობა მხოლოდ ცოდვით დაცემის შემდეგ სასჯელის სახით გამოვლინდა.

   წმ. ლეონ დიდიც ამბობს: „ჭეშმარიტად, უძლურება და სიკვდილი, რომელიც არ არის ცოდვა, არამედ სასჯელი ცოდვისათვის, მიღებულ იქნა სოფლის გამომხსნელის მიერ ტანჯვით, რათა ჩვენი ცოდვების გამოსყიდვით ჩვენთვის ემსახურა".^[24]

   წმ. იოანე დამასკელი ხაზგასმით ამბობს, რომ ადამის ბუნება არის მოკვდავი: „ადამიანი არის მოკვდავი გონიერი ცოცხალი არსება... ვინაიდან თუკი რომელიმე ამ თვისებას წაართმევ ადამიანს, ის არ იქნება ადამიანი, ... თუკი იტყვი, რომ ის არის უკვდავი, მაშინ ის არ არის ადამიანი, ვინაიდან ყოველი ადამიანი არის ცოცხალი, გონიერი და მოკვდავი არსება".^[25]

   „Человек есть смертное, разумное, живое существо. Ибо если что-нибудь из этого отнимишь у человека, он не будет человек… если скажешь, что он не смертен, он – не человек, ибо всякий человек есть и живое существо, и разумное, и смертное".

   შესაძლოა ვინმემ იფიქროს, რომ ეს ადამის დაცემის შემდგომ პერიოდზეა საუბარი, მაგრამ მოკვდავობას, გონიერებასა და ცოცხლობას წმინდა მამა ერთ კონტექსტში მოიხსენიებს. განა ადამი გონიერი და ცოცხალი ცოდვის დაცემის შემდეგ გახდა?! წმ. გრიგოლ ნოსელიც ამბობს: „თავის თავზე სრული კაცობრივი ბუნების მიღებით, საკუთარი ცხოველმყოფელი ძალა მოკვდავსა და ხრწნად ბუნებას შეაზავა და ჩვენი მოკვდავობაც, საკუთარ თავთან შეერთებით მაცოცხლებელ ძალად და მადლად აქცია".^[26]

   "… Восприняв на Себя всю человеческую природу, и Свою животворящую силу примешал к смертному и тленному естеству и нашу мертвенность, через соединение с Собой, претворил в жизненную благодать и силу”.

   წმ. პატრიარქმა სოფრონმა განაცხადა: „... ღმერთმა მგრძნობელობითს დროებითი ზღვარი დაუდგინა, ხოლო გონებრივსა და უხილავს უკეთესი ხვედრი არგუნა. და ის (გონებრივი და უხილავი) არასდროს კვდება და არ ექვემდებარება ხრწნას... თუმცა ის უკვდავია არა ბუნებით, ის არ გადაქცეულა უხრწნელ არსებად, არამედ მან (ღმერთმა) მიანიჭა მადლი, რომელიც არ უშვებდა მის ხრწნასა და სიკვდილს. ადამიანების სულები ამგვარად იმყოფებიან უხრწნელად, ასევე ანგელოზებიც რჩებიან უკვდავებად, არა იმიტომ, რომ მათ სინამდვილეში უხრწნელი ან უკვდავი ბუნება აქვთ, არამედ იმიტომ, რომ ღვთისაგან მიეცათ მადლი, რომელიც იძლევა უკვდავებას".^[27] შეიძლება გაჩნდეს შეკითხვა: ეს მოსაზრება (მოკვდავობისა და ხრწნადობის შესაძლებლობა) ხომ არ ექვემდებარება კართაგენის კრების №109 კანონის ანათემას, რომელიც ბრძანებს: „ვინც იტყვის, რომ პირველი კაცი ადამი დაიბადა მოკვდავად ისე, რომ გინდ ჩაედინა ცოდვა, გინდ არა, მაინც ეწერა ხორციელი სიკვდილი, ე.ი. ხორციდან გასვლა არა ცოდვის სასჯელად, არამედ ბუნების აუცილებლობის გამო, შეჩვენებულ იყოს".^[28][29]

   მაგრამ აღნიშნული კანონი ხაზგასმით ამბობს: „გინდ ჩაედინა ცოდვა, გინდ არა, მაინც ეწერა ხორციელი სიკვდილი". ცხადია, ცოდვის არჩადენის შემთხვევაში ადამი შეინარჩუნებდა უკვდავებას, და ამის არა „ბუნებით აუცილებლობა", არამედ შესაძლებლობა არსებობდა, რაც დავადასტურეთ წმინდა მამების სწავლების საფუძველზე.

   როგორც წმინდა მამათა ნაწერებიდან ირკვევა, ადამიანის ბუნება ხრწნადობისა და მოკვდავობის შესაძლებლობას ფლობდა, მაგრამ ღვთის მადლით შეეძლო არ დაქვემდებარებოდა ხრწნასა და სიკვდილს.

   6. მოვისმინოთ ბრალმდებლების მიერ მოხმობილი ციტატა წმინდა იოანე დამასკელისა:

   „ვაღიარებთ, რომ უფალმა მიიღო ყველა ბუნებისეული და უყვედრელი ვნებულება, რადგან მიიღო მან მთლიანი ადამიანი და ყოველივე ადამიანისეული, გარდა ცოდვისა... ბუნებისეულია და უყვედრელი ის ვნებულებანი, რაც ჩვენზე არ არის დამოკიდებული და რაც ადამიანურ ყოფაში შემოვიდა იმ სასჯელისაგან გამომდინარე, გარდასვლას რომ მოჰყვა. ასეთებია: შიმშილი, წყურვილი, დაშვრომა, ჯაფა, ცრემლი, ხრწნადობა, სიკვდილისაგან გარიდება, შიში, ურვა (რისგანაც არის ოფლი, სისხლის კოლტები), ბუნების უძლურების გამო ანგელოზთაგან შემწეობა და სხვა ამგვარი, რაც ბუნებითად არის ყველა ადამიანში. ამრიგად, ყოველივე მიიღო ქრისტემ, რომ ყოველივე განეკურნა".^[30]

   „Исповедуем же м, что Христос Воспринял все природное и непредосудительные страсти человека. Ибо он воспринял всего человека и все человеческое, кроме греха... Природные же и непредосудительные страсти суть не находяшиеся в нашеи власти, которые вошли в человеческую жизнь из-за осуждения за преступление как например: голод..."

   ყურადღება მიაქციეთ სიტყვებს „ბუნებისეულია და უყვედრელია ის ვნებულებანი, რაც ჩვენზე არ არის დამოკიდებული და რაც ადამიანურ ყოფაში შემოვიდა იმ სასჯელისაგან გამომდინარე, გარდასვლას რომ მოჰყვა". სწორედ რომ „მცნების გარდასვლას" მოჰყვა ბუნებისეული და უყვედრელი ვნებების აქტუალიზაცია. ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ ისინი არ არსებობდა დაცემამდელი ადამიანის შესაძლებლობაში.

   წმ. მამის თანახმად, ხრწნადობა ვით უყვედრელი ვნება, მაცხოვრის სხეულისთვის იყო დამახასიათებელი, ე.ი. ის (ქრისტე) ინებებდა რა, კაცობრივ ბუნებას მიუშვებდა ბუნებითი უყვედრელი ვნებების მისაღებად. ამავე დროს, ხრწნადობას (ვით ბიოლოგიური ხრწნა) მაცხოვრის სხეული ვერ დაექვემდებარებოდა.

   სწორედ ამას ამბობს არქიმანდრიტი რაფაელი: „ძე ღვთისა ნებაყოფლობით იღებს თავის ხორცში ადამის ცოდვის უცოდველ შედეგებს, ხრწნადობასა და მოკვდავობას, სხეულის უძლურებებს და არა თავად ცოდვას". ამავეს ამბობს იგი ვნების რაობის განსაზღვრისას: „მანკიერი ვნებებისაგან განსხვავებით უყვედრელი ვნებებისთვის უცხოა სიბილწე და ცოდვა" (Воспринял ли Христос первородный грех?). ამიტომ წმ. სვიმონ ახალ ღვთისმეტყველს დავესესხებით და ვიტყვით: „აუცილებელი იყო უხრწნელი ძე ღვთისა, საკუთარი ხრწნადი ხორცის მეშვეობით, მიცემულიყო მსხვერპლად, რათა მართლები ხრწნილებისაგან გამოესყიდა, ვინაიდან თვითნებურად ვეღარ დაიბრუნებდნენ უხრწნელებას, საიდანაც ადამი დაეცა".^[31] გამოსყიდვის საიდუმლოს არსი ხომ იმაში მდგომარეობს, რომ უდანაშაულომ სასჯელი ნებაყოფლობით იტვირთა.

   7. თუკი ოპონენტების ლოგიკას მივყვებით, იმის დაშვება მოგვიწევს, რომ ადამს ცოდვით დაცემამდე ჰქონდა სხვა ბუნება, სხვა არსება, ვიდრე მასვე და მის შთამომავლობას დაცემის შემდგომ, ანუ: არსებითად არ ყოფილა ერთი და იმავე ბუნების. მაგრამ ეს მოსაზრება ცოტა უცნაურია მართლმადიდებლური თვალთახედვით.

   წმ. ირინეოს ლიონელი ბრძანებს: „თუკი განკაცებულმა უფალმა მიიღო ხორცი სხვა არსისაგან, მაშინ მას არ აღუდგენია საკუთარ თავში ადამიანი და არ შეიძლება ეწოდოს ხორცი. ვინაიდან ხორცი ჭეშმარიტად არის მემკვიდრეობა პირველი ქმნილებისა. ამჟამად მაცხოვნებელი სიტყვა გახდა ის, რაც იყო მოწყლული ადამიანი. საკუთარი თავის მეშვეობით ახორციელებდა ურთიერთობას თავის თავში (ადამიანთან) და ამგვარ აღწევდა მის ცხონებას". იქვე ვკითხულობთ:

   „თუკი მაცხოვარმა ხორცი სხვა არსისაგან მიიღო, მაშინ ღმერთთან შეურიგებელი რჩება ის, რაც დანაშაულის შედეგად გახდა მტრული".^[32]

   „Если же Господь воплотился <...> и принял плоть из другой сушности, то значит Он не восстановил в себе человека, и не можем быт назван плотью. Ибо плоть поистине есть преемство первого создания изперсти. Если же он должен был иметь материю из другой сущности, то отец изначала призвел бы сотав ее из другой сущноти. Ныне же спасательское Слово сделалось тем, чем бы погибший человек, через самого себя производя общение с собой (человека) и достигая его спасение".

   „Если же Господь принял плоть из другой сущности, то уже не примерено с Богом то, что через преступление сделалось вра ждебным".

   ამრიგად, ხრწნადობა და მოკვდავობა ქმნილი ბუნების ბუნებრივი მდგომარეობის გამოვლინებაა, ვინაიდან ქმნილი კაცობრივი ბუნება არ არის თვითკმარი, სრულყოფილი ამრიგად სრულყოფილებისკენ მიმავალი არსება. ამიტომ ხრწნადობა და მოკვდავობა არ არის მისთვის რაიმე არაბუნებრივი, არათვისობრივი მდგომარეობა (ვ. ლეონოვი).

   აღნიშნული საკითხის წმ. მამებისეული განხილვით ირკვევა, რომ ხრწნადობა და მოკვდავობა მაცხოვრის კაცობრივ ბუნებაში ბუნებრივი სახით ვლინდებოდა. მაგრამ მაცხოვარს სრულიად განღმრთობილი კაცობრივი სხეული ჰქონდა, ამიტომ მასში არ იყო არაფერი, რაც „ითხოვდა კურნებას", ე.ი. ცოდვა. მან მხოლოდ ნებაყოფლობით დაუშვა საკუთარ თავში უყვედრელი ვნებები, რათა დაცემული ადამიანი ცოდვისაგან გამოესყიდა.

   8. როგორც ვხედავთ, წმინდა მამები არ ამბობენ, რომ 1) ჩვენ გვაქვს განსხვავებული ბუნება (არსება), ვიდრე ის ჰქონდა ადამს ცოდვით დაცემამდე; რომ 2) ადამი ბუნებით (ცოდვის ჩადენამდე) იყო უხრწნელი და უკვდავი, არამეს მადლით; რომ 3) ცოდვით დაცემამ გამოიწვია ბუნების ცვალებადობა უკვდავიდან მოკვდავობისკენ, არამედ განდგომას მოჰყვა სასჯელად ადამისა და მისი შთამომავლობის ხრწნადობისა და მოკვდავობის აქტუალიზაცია.

   დასკვნის სახით ვიტყვით: ქრისტე იშვა ვით სრულყოფილი ღმერთი და სრულყოფილი ადამიანი. მისი კაცება პირველქმნილი (ცოდვამდელი) ადამის მსგავსია. კაცობრიობის გადარჩენისთვის მაცხოვარი საკუთარ თავზე იღებს ცოდვის შედეგებს - უყვედრელ ვნებებს, ნებაყოფლობით იღებს მათ, ვინაიდან ქრისტეში არ იყო არანაირი მერყეობა სათნოებასა და ცოდვას შორის. მან ნებაყოფლობით ჩაიყენა თავი იმ ვითარებაში, რომელშიც დაცემული ადამიანი იმყოფებოდა, ინებებდა რა, რეალურად განიცდიდა ყველა უყვედრელ ვნებას და შედეგს ცოდვისა, თვით ღვთისგან მიტევებულობის განცდამდე. მაგრამ ამავე დროს, სრულიად უცხო რჩებოდა ყოველგვარი ცოდვის გამოვლენისაგან.

   ამრიგად, წმ. მამათა და ღვთისმეტყველთა მოკლე ანალიზიც ცხადყოფს, რომ არქიმანდრიტ რაფაელის (კარელინი) საღვთისმეტყველო მოსაზრებაში 1) მინიმუმ - არ არის არანაირი ერესი, ვინაიდან ოპონენტების მიერ ბრალად წაყენებული „აფთარტოდოკეტიზმის" (იულიანე ჰალიკარბასელის ერესი) თანახმად, ადამში (ცოდვით დაცემამდე) არ იყო ხრწნისა და მოკვდავობის შესაძლებლობა. ამის საპირისპირო სწავლებაა არქიმანდრიტის თხზულებებში. 2) მაქსიმუმ - ეს არის წმინდა მამების მართლმადიდებლური სწავლება გამოსყიდვის დოგმატის შესახებ, რისი აღიარებაც არ სურთ არც პირველ, და არც მეორე კატეგორიის თეოლოგებს.

დეკანოზი კონსტანტინე ჯინჭარაძე