რატომ არსებობს დედამიწაზე ასობით რელიგია, ურთიერთშეუთანხმებელი და ამავე დროს ჭეშმარიტების პრეტენზიის მქონე? საით მივყავართ მათ? მაცხოვნებელნი არიან კი ისინი? ან იქნებ მათი ბოლო მეტაფიზიკური უფსკრულია? საიდან გაჩნდა წარმოდგენათა და სისტემათა ეს სიმრავლე? თუკი კაცობრიობა ერთი ფესვიდან წარმოდგება, მაშინ რატომ არა აქვს მას ერთიანი მსოფლმხედველობა? 

   ამ კითხვებზე პასუხს ძნელად სცემს თანამედროვე ადამიანი, რომელიც ფილოსოფიურ-ზნეობრივ პრობლემატიკასთან ჰუმანიზმის პოზიციიდან მისვლას მიეჩვია. და მაინც, ეს საკითხი განაგრძობს სინდისის შეშფოთებას და აგნოსტიკური პოზიცია - „არ ვიცი” სულს კმაყოფილებას არ ანიჭებს. 

   რელიგიური პლურალიზმის ჩანასახი უკვე თავად ცოდვით დაცემაშია. უკვე ადამის ცოდვაში გამჟღავნდა ორღმერთიანობა: მას სწამს ღმერთის, ამავე დროს სწამს სატანის, როგორც ახალი "კეთილი ღვთაების”. ცოდვას თან მოაქვს განყოფა. შინაგანი და გარეგანი განყოფა აზიანებს ადამიანის შემადგენლობას, სული და სამშვინველი უწინდელ ჰარმონიას კარგავენ: სული ზეცისაკენ მიპყრობილ თვალს ხუჭავს, სამშვინველი მიწას კიდევ უფრო მეტად ეჯაჭვება. ცოდვა აუკუღმართებს ადამიანური ბუნების იერარქიას - სამშვინველი სულზე ბატონობას იწყებს. ღვთის შემეცნების შინაგანი შუქი მკრთალდება, უშუალო გამოცდილება სიმბოლიკით იცვლება, რელიგია ემყარება გარეგნულს: სიტყვიერ გადმოცემებსა და რიტუალებს, რომელთაგანაც უმნიშვნელოვანესი - მსხვერპლშეწირვაა. 

   რელიგია ღვთის ხილვიდან უკუნეთში ღმერთის ძიებად გადაიქცევა; ცოდვამ ურთიერთისაგან გათიშა სამშვინველის ძალები, მოწყვიტა რა გონება, გრძნობა და ნება, სულიერ ინტუიციებს. ადამიანმა დაკარგა უტყუარობის კრიტერიუმი - უშუალო ჭვრეტა. გარე სამყაროს ხედავს არა მის არსში, არამედ მის გამოვლინებებში, ფენომენებში, როგორც დანაწევრებულ ფრაგმენტებში. ის მათ შევსებას და ერთიან სურათად განლაგებას წარმოსახვის ძალით ცდილობს. 

   აქ სულის შემოქმედებით ძალას სამშვინველის გამომგონებლობა ეფარება და ავიწროვებს. ცოდვით დაცემის შემდგომ საკუთარ ძალებზე მინდობილი ადამიანი "გამომგონებელ არსებად” გადაიქცა. 

   ადამის ცოდვა პირველი ცდა იყო დემონთან ურთიერთობისა, მისი იმპულსი კაცობრიობაში მოქმედებას განაგრძობს. ადამიანის გრძნობები ვნებებად გარდაიქმნებიან; გამომგონებლობა მის მთავარ ვნებას - ამპარტავნებას, უხვ საკვებს აწვდის; ადამიანი სულ უფრო ძლიერად ეჯაჭვება მიწას. სამშვინველი, როგორც წყლით ღრუბელი, ვნებიანი გრძნობებით და სახეებით გაჟღენთილი სულის სფეროს ეუფლება. დემონის თაყვანისცემა, როგორც რელიგიური მეტაფიზიკის მყარი სახეობა, პირველად კაენის შთამომავლობაში გაჩნდა. ძმის მკვლელობას სულიერი და მშვინვიერის ძალების ახალი რღვევები, დეგრადაცია და ცვლილებები მოჰყვა. სამშვინველის რეაქტიული ძალები ახალ აგრესიულ იმპულსს იღებენ და კიდევ უფრო მეტად უცხოვდებიან სულისაგან. ბიბლიაში მოკლედაა ნათქვამი, რომ კაენის შთამომავალი - ლამექი ორ ცოლს ირთავს. აქ სახეზეა ცოლ-ქმრული კავშირის გადაგვარება, რომელიც შვილთა სხმიდან ბილწი ვნებების დაკმაყოფილებად იქცევა. მოსურნე ნაწილი სამშვინველისა, რომელსაც არც თუ ზუსტად უწოდებენ ემოციურს, არა მხოლოდ ზეციური სილამაზის, არამედ მსოფლიო ჰარმონიის შეგრძნებებსაც წყვეტს. ის სამშვინველის გაცილებით ხრწნადი და მოწყვლადი ნაწილი ხდება, რომლის მეშვეობითაც ადამიანზე ბნელი ძალები მოქმედებენ. როგორც დამპყრობელი ამყარებს სხვის ტერიტორიაზე თავის ბატონობას, ახალ წესებსა და კანონებს, ასევე სამშვინველიც სულის იერარქიას ამსხვრევს და ადამიანზე გაბატონებით ქმნის რელიგიის საკუთარ იმიტაციებსა და სუროგატებს, როგორც თვალისჩინდაკარგული ცვლის მას საკუთარი წარმოსახვით, ასევე სულიერი სინათლის დამკარგავი სამშვინველი წარმოქმნილ სიცარიელეს საკუთარი ზმანებით ცვლის. 

   სულის ძალა - ეს ზეგრძნობადი ფენომენების ჭვრეტაზე დამყარებული შემოქმედებაა, სამშვინველის ძალა კი - გამომგონებლობა, რომელიც ვარაუდებს ემყარება. სულისაგან გაუცხოებული გონება სიტყვიერი აბსტრაქციებით ფანტაზიორობს. სულის იმპულსებიდან აბსტრაგირებული ემოციები ცნობიერებაში გრძნობითი სახეების მეშვეობით მჟღავნდებიან. გამოცხადებას დევნის და ენაცვლება ფილოსოფია. გადმოცემები თანდათან ირევა და ქრება მითოლოგიაში. დემონურ რელიგიებს თავიანთ გამოვლინებებში ფილოსოფიური სკოლისა და თეატრის კავშირი წარმოადგენს.

   კაენის შთამომავლობამ გზა თეიზმიდან სატანიზმამდე სწრაფად განვლო. მოგვიანებით მან, აბელის ტომთან შეერთებულმა, რელიგიური თვალსაზრისით მისი ასიმილირება მოახდინა და თან გაიყოლა. აი, იმის მაგალითი, როცა ერთმანეთთან შეხამებული სიკეთე და ბოროტება კიდევ უფრო მეტ ბოროტებას წარმოშობენ. წარღვნამდელი ისტორია ერთგვარ "მოქმედ წინასწარმეტყველებას” წარმოადგენდა ქვეყნიერების ესქატოლოგიის შესახებ. ეს კაცობრიობის ისტორიის მოკლე კონსპექტია. 

   ახალი რელიგიების გაჩენა და გამრავლება წარმოგვიდგება, როგორც თავდაპირ ველი გადმოცემების დაკარგვა, რომელსაც ადამიანის გამოღვიძებული სული ინახავდა. წარღვნის შემდგომ პერიოდში ნაწვიმარზე სოკოებივით გაჩენილი სხვადასხვა რელიგიები სამშვინველისა და ამაყი სულის გამომგონებლობის შედეგს წარმოადგენს, რომლებსაც თავიანთი ძალისხმევით სურდათ დანახვა და მიღწევა იმისა, რასაც სულს მხოლოდ მადლი უცხადებს. რელიგიური ფანტაზია, როგორც სულის სფეროზე ვნებიანი და ცოდვიანი სამშვინველის აგრესია, მუდამ რჩება რელიგიურ ილუზიონიზმად, ის ყოველთვის აძლევს ბნელ ძალებს მადლით დაუცველ სულზე ზემოქმედების საშუალებას. 

   მართლმადიდებლობის გარდა ყველა რელიგია გარეგან ძალებზე დაყრდნობისაკენ ისწრაფვის. სულს გარეგანზე დაყრდნობა არ სჭირდება იმდენად, რამდენადაც ის მარადისობისკენაა მიპყრობილი. სამშვინველი კი მიწიერი ყოფისკენაა მიმართული. ამიტომ მისი მოღვაწეობა გარეგან ფაქტორზეა დამოკიდებული. მშვინვიერი რელიგიები ფიზიკურ სუბსტრატს ან გარეგან დასაყრდენს ეძებენ. იუდაურ რელიგიაში ამ დასაყრდენს ეროვნული სოლიდარობა წარმოადგენს. ამის გარეშე თალმუდი გაქრებოდა; მაჰმადიანობა ექსპანსიის საშუალებით გავრცელდა, ის იარაღის ძალას ეყრდნობოდა; კათოლიციზმი ორგანიზაციას, დისციპლინას და გარეგნულ ავტორიტეტს ემყარება, რომელიც პაპშია ხორცშესხმული. პროტესტანტიზმი წმინდა წერილისადმი პედანტურ მიდგომას ეყრდნობა, რომლის მიღმაც არა სული, არამედ ადამიანური ინტელექტი დგას, ამიტომ თვით ბიბლია იქცევა გარეგნულ ავტორიტეტად. გარდა ამისა, სექტები ურთიერთდახმარების სისტემას, კონფესიურ სოლიდარობას ემყარებიან, როგორც საზოგადოებრივ თავდებობას. 

   მართლმადიდებლობაში გარეგნული დასაყრდენი არ არის. იმ საყრდენებს კი, რომლებიც ისტორიულად ჩნდებოდნენ, როგორც სიმფონია ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის, დროებითი ხასიათი ჰქონდა - ისინი ღვთის განგებით ინგრეოდა და მართლმადიდებლობა ყოველგვარი სოციალური, პოლიტიკური, ინტელექტუალური და ეკონომიკური მხარდაჭერის გარეშე რჩებოდა. ის თანამედროვე მსოფლიოს ყველაზე დაუცველ კონფესიად ეჩვენება, მაგრამ ეს მოჩვენებითი უსუსურობა და სიმარტოვე ამ ვნებიან და დემონიზირებულ მსოფლიოში სწორედ იმაზე მეტყველებს, რომ ის არ არის ამაქვეყნისაგან, რომ ის გამოცხადებაა სულისა და არა სამშვინველის გამონაგონი. მართლმადიდებლობა არ ეყრდნობა მეცნიერებას, რის გაკეთებასაც თანამედროვე კათოლიციზმი და პროტესტანტობა მოითხოვენ. ის ფილოსოფიური ინტერპრეტაციებისათვის უცხოა. ნიშანდობლივია, რომ XX საუკუნის დასაწყისის რელიგიური მოაზროვნენი, რომლებსაც მართლმადიდებლობისათვის ფილოსოფიური ბაზისის შეყენება სურდათ, უმრავლესწილად თვითონ აღმოჩნდნენ მართლმადიდებლობის გარეთ და თავიანთი თხზულებები დაგვიტოვეს, როგორც ინტელექტუალური მარცხის გამოცდილება. 

   სულიერების საყოველთაო შემცირების მიუხედავად, სულ უფრო ნათლად, უფრო მკაფიოდ ჩანს, რომ დატევებულნი ვართ ამაქვეყნისაგან. ეს ნიშნავს, რომ ჩვენ არა ვართ მისი: 

   ეს მიტოვებულობა, ეს განგებულებრივი დანაკარგები, ეს დროებითი მიწიერი გლოვა იმის საწინდარია, რომ არა ვართ მიტოვებულნი ღვთისაგან, რომ თავადმა ამასოფლისამ ვერც მართლმადიდებლობაში და ვერც ჩვენში თავისი ვერაფერი იპოვა, ხოლო მართლმადიდებლობაში ის ეკლესიის ახალი დევნისათვის ემზადება. 

   მართლმადიდებლური ასკეტიზმი თავის მტრად ფანტაზიას მიიჩნევს, როგორც დემონური ძალების სარბიელს. ის ასწავლის, რომ ცოდვა ფანტაზიის მეშვეობით მჟღავნდება და უპირველესი ასკეტური წესია - განიწმინდოს გონება სახეებისა და ზრახვებისაგან. 

   მართლმადიდებლობა უარყოფს ფილოსოფიის უპირატეს შესაძლებლობას ჭეშმარიტების წვდომისა მაშინ, როცა რაციონალისტური კონფესიები და სექტები თავიანთი ცდომილების აპოლოგიას ინტელექტუალურ ფანტაზიებში პოულობენ. მართლმადიდებლობა უარყოფს ესთეტიზმს, როგორც "სილამაზეს სილამაზისთვის”, რასაც დროებითის უკვდავყოფის ერთ-ერთ მცდელობად თვლის. მართლმადიდებლობა უარყოფს ყოველივე იმას, რასაც სხვა რელიგიები და კონფესიები სამშენებლო მასალასავით აგროვებდნენ. 

   ჩვენთვის შეკითხვა: შესაძლებელია თუ არა სხვა რელიგიებში ცხონება, ისევე გაუგებარია, როგორც შეკითხვა: შეიძლება თუ არა გამოიგონო სხვა ღმერთი, შეიძლება თუ არა გამოიგონო ეკლესია, შეიძლება თუ არა საკუთარი ფანტაზიის მეშვეობით ღმერთთან ურთიერთობა. 

   ჩვენი სარწმუნოება ყველაზე ხნიერია. ბიბლიის წიგნთან შედარებით დანარჩენი რელიგიები, რომლებმაც რაიმე წერილობითი დაგვიტოვეს, გაცილებით გვიან გაჩნდა. 

   მართლმადიდებლობა ქრისტიანობის ყველაზე ძველი ფორმაა, რომელსაც ცვლილებები და რეფორმა არ განუცდია. ამიტომ სწორედ მართლმადიდებლობაში ვხედავთ პირველ მამათაგან ძველი და ახალი აღთქმის ეკლესიებით მომავალ უწყვეტ ძაფს - მადლის ერთიან კალაპოტს, რომელიც სათავეს სული წმიდის გარდამოსვლის დღიდან იღებს. 

   დანარჩენი რელიგიებისა და კონფესიების ისტორია - მათი რეფორმაციებისა და ცვლილებების ისტორიაა. რეფორმას არასრულყოფილი განიცდის, მაგრამ ამით სრულყოფილი მაინც არ ხდება, ხოლო მართლმადიდებლობაში ჭეშმარიტება უცვლელი რჩება. 

   ინდუისტური რელიგიები ადამის ცდუნებას იმეორებენ: ისინი ადამიანს არწმუნებენ, რომ ის თავისი ბუნებით ღმერთია, ანუ ადამიანური ამპარტავნების მუწუკს ჩხრეკენ. გარდა ამისა, რეფორმირებული ინდუისტური სექტები, რომლებიც თანამედროვე ადამიანის პრაგმატიზმს ითვალისწინებენ, მას განსაკუთრებულ ოკულტურ ცოდნასა და ძალას პირდებიან. შეიძლება ითქვას: წარმართობის თანამედროვე რენესანსი იმითაა განპირობებული, რომ რელიგიაშიც კი ადამიანი ღმერთთან ურთიერთობას არა თვითუარყოფის მეშვეობით ეძიებს, არამედ დამატებითი ენერგეტიკის საშუალებებს და თავისი მნიშვნელოვნობის დამტკიცებას ესწრაფვის. მაგია და ოკულტიზმი, როგორც ასარჩევ საქონელს, მას თავის "ასორტიმენტს” სთავაზობს.

არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი) 

თარგმნა ნინო გულიაშვილმა 

Xareba.net - ის რედაქცია