არცერთი მართლმადიდებელი ქრისტიანი არ დაიწყებს კამათს, არ იდავებს იმაზე, რომ ეკლესიის, ქრისტეს სხეულის მიღმა არ არის ცხონება. მაგრამ როგორია მათი ხვედრი, ვინც ქრისტეს მოსვლამდე, ძველ დროში ცხოვრობდა და ცხონებაზე ზრუნავდა? რამდენად იყო შესაძლებელი მათი ეკლესიაში, ქრისტეს სხეულში გაწევრიანება? შევეცადოთ, გავერკვეთ თავად წმინდა ეკლესიის ცნებაში - როგორი იყო ის ძველაღთქმისეულ და რჯულის მოცემამდელ დროსთან მიმართებაში. ქრისტეს ეკლესიაზე საუბრისას ჩვენ ხშირად მოვი-აზრებთ იმ მართლმორწმუნე ადამიანთა კავშირს (მღვდელმთავრებ-თან და მოძღვრებთან ერთად), რომლებიც დღეს ცხოვრობენ და იღვწიან ცხონებისათვის, ეზიარებიან ეკლესიის საიდუმლოთა მეშვეობით ღვთის მადლს. მაგრამ ეკლესიის ცნება უფრო ფართოა, ვრცელია: „ყველაზე დიდი" აზრი, რომელიც „ეკლესიაშია" ჩადებული, არის შემდეგი: „მართლმადიდებლურ - დოგმატური ღვთისმეტყ-ველების" თანახმად, „ქრისტეს ეკლესიად იწოდება ყველა გონივ-რული, თავისუფალი არსების - ე.ი. ანგელოზთა და ადამიანთა საზოგადოება, რომლებსაც სწამთ ქრისტე ღმერთის და მისი თაოს-ნობის ქვეშ ურთიერთკავშირში იმყოფებიან".¹

   ეკლესიის ცნების ამგვარ განმარტებას ადასტურებს თავად ღვთაებ-რივი ლიტურგიის წეს-განგება, ჩვენს ტაძრებში რომ აღესრულება. კვეთის დროს მღვდელმსახური იღებს ტარიგს, რომელიც მთელი მსოფლიოს ცოდვებისათვის დაკლულ კრავს განასახიერებს და დააბრძანებს მის ფეშხუმზე, რომელიც სიმბოლურად ზეცას გამო-ხატავს".²

   მეორე სეფისკვერიდან იღებს ღვთისმშობლის ნაწილს და დააბრ-ძანებს მას ფეშხუმზე ტარიგიდან მარჯვენა მხარეს. შემდეგ მღვდელმსახური მოიხსენებს ყველა წმინდანს და დააბრძანებს ნაწილს ტარიგიდან მარცხენა მხარეს. ამის შემდეგ იხსენებს ცოცხლებსა და მიცვალებულებს, მართლმადიდებელ ქრისტიანებს. წმ. სვიმონ თესალონიკელი ამ მოქმედებას შემდეგნაირად განმარტავს: „წმინდა კვეთის მოქმედებაში ჩვენ ქრისტესა და მისი ერთიანი ეკლესიის განსახიერებას ვხედავთ. ყველაფრის ცენტრში ვხედავთ ქრისტეს, ჭეშმარიტ ნათელს, მარადიულ ცხოვრებას... მარჯვენა მხარეს განვალაგებთ ღვთისმშობლის ნაწილს. მარცხენაზე - ანგე-ლოზებსა და წმინდანებს, ხოლო ქვემოთ მართლმორწმუნეთა კრებულს. ამაში უდიდესი საიდუმლო დევს: ღმერთი ადამიანებს შორის და ღვთისაგან ჭეშმარიტად განღმრთობილთა (მადლით) გვერდითაა, მათთვის განხორციელებულია".³

   შემდეგ წმინდანი მიგვითითებს, ვის ეძღვნება ამოკვეთილი ნაწი-ლები: „ერთ ნაკვეთს მღვდელსახური უძღვნის წმინდა უხორცოთა ძალების პატივსა და ხსოვნას. მათთვის კვეთა იმიტომ გვმართებს, რომ ისინი ქრისტეს განკაცების საიდუმლოს ემსახურებიან; ისინი შემოგვიერთდნენ ჩვენ, ხოლო ჩვენ მათთან კავშირში ერთიან ეკ-ლესიას შევადგენთ".⁴ მეორე ნაწილს იღებს წინამორბედისა და ყველა წინასწარმეტყველისა და მართალის სახელზე, რომლებმაც წინასწარ გვაუწყეს უფლის განხორციელება".⁵ შემდეგ, წმ. სვიმეონის სიტყვით, ვიღებთ წმ. მოციქულთა, წმ. მღვდელმთავართა, მოწამეთა, ღირსთა და ყოველთა წმინდათა ნაწილებს. ამის შემდეგ იკვეთება ნაწილები ცოცხლებისა და მიცვალებულებისთვის.

   ასე რომ, ეს ღვთაებრივი მსახურება ქრისტეს ეკლესიას განასახი-ერებს. მის რიგებში ჩვენ ზეციურ ძალებს, წინასწარმეტყველებსა და მართლებს ვიხსენებთ, რომლებიც ქრისტეს განკაცებამდე ცხოვრობ-დნენ და რომლებიც უფალთა სარწმუნოებითა და სიყვარულით იყვნენ დაკავშირებულნი.

   ნაკლებად ცნობილია, მაგრამ უფრო ხშირად გამოიყენება ეკლესიის ცნების ასეთი განსაზღვრება: „ქრისტეს ეკლესია მოიცავს უკლებლივ ყველა ეპოქის ადამიანს, რომელიც აღიარებს ქრისტეს სარწმუნოებას... დროსთან მიმართებაში ეკლესიის წევრებად მოიაზრება ყველა, ვისაც სწამდა და სწამს დღესაც იესო ქრისტე, როგორც მაცხოვრის მოსვლამდე, ისე მას შემდეგ მცხოვრებნი. ქრისტეს ეკლესიის დასაბამი სამოთხეში (ედემში) განისაზღვრა, როდესაც მართლმსაჯულმა და ყოვლადმოწყალე ღმერთმა ჩვენს დამწუხრებულ წინაპრებს დაუდო ტკბილი აღთქმა, რომ ქალწულის თესლი მოჰკვეთდა გველის თავს. ამის შემდეგ არსებობდა მოლოდინი და რწმენა მხსნელისა. ეკლესიის არსებობის ათვლა საუკუნეთა დასაბამიდან ვიდრე სოფლის აღსას-რულამდე ვრცელდება. ის - ძველი აღთქმის⁶ პატრიარქალური და რჯულდებითი ეკლესიისა და ახალი აღთქმის ეკლესიისაგან შედგე-ბა".⁷

   ცნობილია: „მართლმადიდებლურ - დოგმატური ღვთისმეტყველ-ება" ადასტურებს შეხედულებას, რომ „ქრისტეს რწმენა არამც და არამც არ დაწყებულა მისი მოსვლის დღიდან, არამედ დაიწყო კაცო-ბრიობისთვის პირველი აღთქმის შემდეგ". სწორედ საამისოდ მისცა უფალმა ადამიანებს აღთქმა მესიის მოსვლის შესახებ, საამისოდ მისცა რჯულიც - გზამკვლევი ქრისტესკენ, რომ მისი მორწმუნენი მიწყივ იარსებებდენ დედამიწაზე. წმ. პავლე მოციქული ებრაელთა მიმართ ეპისტოლეში ჩამოთვლის სარწმუნოების მაგალითებს, ოდითგანვე დედამიწაზე დამოწმებულთ⁸: „რომელნი სარწმუნოებით ერეოდეს მეფეთა: იქმოდეს სიმართლესა; მიემთხვივნეს აღთქუმასა..." (ებრ. 11. 33) და მისთ... ბოლოს მოციქული ასკვნის: „და ვხედვიდეთ სარწმუნოებისა ჩუენისა წინამძღუარსა და სრულებასა მოქმედსა იესოს, რომელმან-იგი წინა-განმზადებულისა მის წილ სიხარულისა დაითმინა ჯუარი და სირცხვილი შეურაცხ-ყო და მარჯვენით საყდართა ღმრთისათა დაჯდა" (ებრ. 12. 2). ამიტომ არცთუ იშვიათად შენიშნავდნენ წმინდა მამები თავიანთ თხზულებებში, რომ ქრის-ტიანულ ეკლესიაში არა მხოლოდ მაცხოვრის განკაცების შემდეგ, არამედ მანამდე სარწმუნოებაში მყოფნიც უნდა მოვიაზროთ. წმ. იოანე ოქროპირი განმარტავს მოციქულის სიტყვებს „ერთ ხორც და ერთ სულ, ვითარცა-იგი იჩინენით ერთითა მით სასოებითა ჩინებისა თქუენისაჲთა" (ეფ. 4. 4) და ამბობს: „რა არის ერთიანი სხეული? - ყველა მართლმორწმუნე, რომელიც არსებობდა და იარსებებს სამ-ყაროში. ასევე ისინიც, რომლებიც ქრისტეს მოსვლამდე სათნო ეყვნენ ღმერთს, არსებითად ყველანი ერთ ხორც არიან. რატომ? იმიტომ, რომ მათაც შეიცნეს ქრისტე".⁹

   წმინდა ნექტარი ეგინელი ამბობს: „ქრისტიანობის ფართო გაგების თანახმად, ეკლესია არის ყველა თავისუფალ და გონიერ არსებათა მათ შორის ანგელოზთა კრებული, რომლებსაც სწამთ მაცხოვრის. პავლე მოციქული ამბობს: „ყოველივე დაამორჩილა ქუეშე ფერხთა მისთა და იგი მოსცა მთავრობად ზეშთა ყოველთა ეკლესიასა რომელ-იგი არს გუამი მისი, აღსავსებაჲ იგი რომელმან ყოველივე ყოველსა შინა აღავსო" (ეფ. 1. 22-23).

   ამრიგად, უფალი აერთიანებს ყველას, ვისაც სწამდა ქრისტესი სამ-ყაროში მის გამოჩენამდე, ვინც ჩამოაყალიბა ძველი აღთქმის ეკლესია, რომელიც პატრიარქების ჟამს გარდამოცემით იმართებოდა. შემდეგ, მოსესა და წინასწარმეტყველთა დროს, ის (ეკლესია) რჯულითა და წინასწარმეტყველებებით ანუ წერილობით იმართებოდა... ის მოიცავს ყველა მართლმორწმუნეს პირველიდან ბოლომდე. ეკლესიის თავი ედემშია. იესო ქრისტე პატრიარქების ეკლესიის თავიც იყო; მოსეს რჯულით განმტკიცებულებმა სიმბოლოებისა და წეს-განგებულებების მეშვეობით წინასწარ შეითვისეს ახალი აღთქმის ეკლესია. სამყაროში ადამიანისათვის მხოლოდ ერთი სამყოფელი არსებობს: სამოთხე, ეს არის ეკლესია, მასშია ცხონება კაცისა. წინაპართა დაცემისა და ცოდვის გაჩენის შემდეგ, მათ რომლებმაც უარყვეს ღმერთი, სხვა ადგილი - ცოდვის სამყოფელი შექმნეს. ღვთის ეკლესია მხოლოდ მას იწყნარებს, ვინც თავისი მზერა ღვთისკენ მიაპყრო და მაცხოვრის მოსვლას მოელოდა. რომლებიც ფლობდნენ ამ რწმენასა და იმედს და მაცხოვრისაგან კაცობრიობის გამოსყიდვას ელოდნენ (მიიღეს კიდეც), ღვთის ეკლესიაში იმყოფებოდნენ. ხოლო მათ, რომლებსაც არ გააჩნდათ სარწმუნოება და იმედი, ეკლესიის მიღმა დარჩნენ. ეკ-ლესიის მიღმა არსებობა ადამის ცოდვამ განაპირობა. ამიტომ ამ სამყაროში, ადამის დაცემის დღიდან ეკლესია და ეკლესიის მიღმა სამყოფელი არსებობს".¹⁰

   ამრიგად, ზემოთქმულიდან იოლი გასააზრებელია, რა პირობით არის შესაძლებელი ძველი დროის ადამიანისათვის ერთადერთ სათნო, მაცხოვნებელ საყოფელში შესვლა. მას სამოთხე, ღვთის სასუფეველი, მარადიული ნეტარება, ყოველივეს ნეტარების წყაროს-თან თანამკვიდრობა ეწოდება. ეს არის რწმენა ქრისტესი! უდავოა: ყველა დროში, ვისაც არ უნდა ეძია ცხოვრება ღმერთში, ვერ მოიპოვებდა მას ძე ღვთისას და მისი მაცხოვნებელი ტანჯვის რწმენის გარეშე. ამრიგად, ყველა დროში, ყველა მორწმუნე სულს გააჩნდა ცოცხალი კავშირი მაცხოვნებელ საიდუმლოსთან, რომელმაც, საიდუ-მლოთა განცხადების შემდეგ, აღთქმის აღსრულების მომლოდინეთა ჭურჭლები მადლმოსილი ცხოვრებით აავსო: „სარწმუნოებით მოწყდეს ესე ყოველნი, და არღა მოეღო მათ აღნათქუემი იგი, არამედ შორით იხილეს იგი და მოიკითხეს და აღიარეს", „და ესე ყოველნი იწამნეს სარწმუნოებით და არღა მოიღეს აღნათქუემი იგი, რამეთუ ღმერთმან ჩუენთვის უმჯობესი წინასწარ განიგულა, რაითა არა თვინიერ ჩუენსა სრულ იქმნენ" (ებრ. 11. 3. 39).

  გარდა ამისა, წმ. თეოფანე ამბობს: „ღმერთი ერთია, ადამიანებიც ყველანი ერთი ბუნებისანი არიან. შესაბამისად ცხონების საშუალებაც ყველასათვის თანაბარი უნდა იყოს. ეს არის სარწმუნოება. სარწ-მუნოებით გამართლდება წინადაცვეთილიც და წინადაუცვეთე-ლიც".¹¹